Kanye West Deli Mi, Dahi Mi?

Bu makaleyi podcast olarak dinleyebilirsiniz

Bu sorunun üzerine daha önce hiç düşünmedim, Yale Üniversitesinin ‘The Nature of Genius’ kursunu alana kadar ki Yale’in kurslarına bayılıyorum, çünkü alanında derinleşmiş, entellektüel ve donanımlı insanlara erişim şansınız oluyor. Bu ne demek derseniz bir konuyu fanatik seviyesinde evet ya da hayır demeden masaya yaptırabilmeleri ve objektif bir bakış açısı sunmaları.

Yale’in Dahi’nin Doğası kursunda ilk bölüm soru-cevap ile başlıyor ve size on kişinin dahi olup olmadığını soruyorlar, ve şu an gündemimizde çokça yer alan Kanye West, Elon Musk ve Bill Gates gibi isimler var, ayrıca Meryl Streep artist, oyuncu ya da Yo-Yo Ma gibi çellist, müzisyen de var. Ben verdiğim bu örneklerden sadece Kanye West’i ya da yeni ve resmi adıyla ‘Ye’yi dahi olarak işaretledim.

İnsanları etiketlemekten taraf değilim, ve özellikle etiketlediğiniz tanımlar değişkense. Prof. Craig Wright ile dahi tanımımız örtüşmüyor, Wright kursun eğitmeni ve aynı zamanda müzisyen, ve örtüşmesi de gerekmiyor bu çok yönlü bir tartışma konusu. Fakat ikimiz de Ye’nin dahi olduğunda hemfikiriz. ’Dahi’ etiketinin altına benim sığdırdıklarım arasında çağdaş sanat yapan bir artist olması, yaratıcılığı, önsezisinin güçlü olması, yazarlığı, deneyim sunması, kendini sürekli yenilemesi ve tüm bunları yaparken bulunduğu toplumu etkilemesi ve dönüştürmesi başlıca sebeplerim. Bilim temelli ünlü kişilikleri dahi olarak etiketlemedim, çünkü bilimin eklemeli olarak ilerlediğini düşünüyorum ve bir ekip çalışması olduğunu, yeni buluşun, fikrin çokça denendiğini ve nihayetinde bir değişime sebep olduğunu düşünüyorum. Kısacası bir aktarım var, mesela cep telefonlarının ilk çalışmaları 1900’lü yılların başında denenmiş, olabilirliği öngörülmüş, ama uygulamak için gereken fiziki ve dijital gelişim için neredeyse 90 yıl çalışılmış. Öngörüler mucizevi bir şekilde değil aslında denenen bir çok fikrin olumlu ya da olumsuz katkıları ile oluşuyor. O sebeple benim dahi tanımım ile yaratıclık arasında bir ilişki var. Bu sebeple daha muhafazakar bir tanım tercih edip sanatçılara odaklanmayı tercih ediyorum. O zaman Yo-Yo Ma neden dahi değil diyebilirsiniz, Yo-Yo Ma yetenekli, yani Bach’ın Cello Suit’ini harika yorumlayan ve benim de ısrarla dinlediğim bir çellist ama burada dahi olan kişi Johann Sebastien Bach, ve besteci kimliği.

’Dahi’ olmak ile ilgili şöyle bir tanım okudum , Tom Jones’un tanımı: we cannot learn to write spirited poetry. Dahiliğin bir çok tanımı var ve zaman içerisinde de çok kez değişmiş, biraz da bu sebeple herkesin ‘Dahi’ tanımı kendine diyebiliyorum. Siz bir dahi misiniz? Ben değilim.

Ye (Kanye West), bir prodüktör, MC, yazar, sanatçı, moda personası, girişimci, vizyoner ve gündeme göre sarhoş, narsist, kadın düşmanı, egoist, ırkçı ve deli. Ve Business Insider’ın haberine göre kaybettiği işbirlikleri ile beraber artık bir milyarder değil. En son anlaşmayı bitiremez dediği Adidas dahil olmak üzere, Balenciaga, Vogue, GAP işbirliklerini bitirdi.

Dünyadaki en çok tartışılan artist,

Bir dönemin ikonik Rapper’ı,

Kesinlikle renkli bir karakter,

Çağdaş sanat artisti,

Pink Floyd, Petre Gabriel, Lou Reed gibi ki hepsini dinler ve severim, artistlerin prodüktörü Bob Ezrin’in beğenmediği sanatçı,

Ari Emanuel’in, yahudi karşıtı söylemlerine takiben, onunla çalışan herkes Yahudi karşıtıdır ya da daha doğrusu Ye’nin Yahudi Karşıtı düşüncelerini toplum nezdinde onaylamış olur demesi, ve iptal külütürün başlamasına sebep olduğu kişi,

Diddy’nin, Ye’nin YZY Moda tasarımlarını ‘White Live Matters’ diyerek tanıtması üzerine, bu t-shirtleri almayın ve giymeyin diye uyarıda bulunduğu kişi,

Herkesin Kanye West’e deli dediği bir zaman dilimindeyiz.

“Kanye, you are not this person anymore.” Geçmiş dönem şarkılarının YouTube yorumlarında sıkça yazılan, günümüz dahil olmak üzere son beş altı yıllık çalışma sürecini de kapsayan kökleşmiş bir yorum bu.

Kanye West’i sanıyorum ilk kez şarkıcı Taylor Swift en iyi video ödülü alırken, MTV Müzik ödüllerinde, 2009 yılında fark ettim. Taylor Swift’in ödülü hak etmediği, asıl hakedenin Beyonce olduğunu söylediği bir an yaşamıştık. Daha doğrusu MTV’yi siyah insanlara ödül vermemekle suçluyordu, konu ırkçılıktı. Sanırım egoist lakabını da bu zamanlarda aldı. Modaya girişi de bu yıllardaydı, daha önce moda üzerine aldığı eğitimleri hariç bırakırsak Louis Vitton’da kendi ayakkabı koleksiyonunu yine bu yılda, 2009’da sergilemişti.

Katrina Kasırgasında ‘Bush doesnt care about Black people’ söylemi ile oldukça gündem olmuştu, destek görmüştü.

Geçmiş albümlerine tekrar göz atarken şöyle bir yorum okudum: ‘I feel like Kanye is how a normal person would handle fame.’ Ve ardından Ye’nin “I’m shakespeare in the flesh” sözü aklıma geliyor.

Kanye West ile Jay-Z’nin Ni**as In Paris (Explicit) parçası, bilmiyorum, benim en favorilerimden birisidir. Hatta bununla ilgili bir yorum okudum, direkt futbol severleri ilgilendiriyor, ‘It’s like Neyma and Ronaldo playing for one team.’ Sanıyorum bu müthiş bir şey demek.

Şu yorum da şahane, evet yorumlara bayağı mesai harcadım: Kanye is like that friend who has no idea what is going on, but happy to be there regardless.

Anti-semitik söylemleri yani Yahudi karşıtı olarak nitelendirilen söylemlerinin ilk örneği 2013 yılında gündem oluyor, ‘Siyah insanlar, Yahudiler gibi bir iletişim düzeyine sahip değillerdir’ demiş.

“Death of Jeen-Yuhs”

‘Slavery was a choice’ demeci oldukça tartışmaya açık bir söylemdi. 2020’de Amerika Başkan adaylığını duyurmuştu, kendisi 22 Grammy ödülü sahibi, Trump destekçisi, şişmanlık karşıtı yorumları var, şarkıcı Lizzo’ya karşı direkt söylemleri oldu, hatta siyahi insanlar aslında Yahudilerdir dedi, bunlar olup biterken ajansı ve avukatı Ye’yi bıraktı.

Peki Yeezy’lerinizi çöpe atacak mısınız?

Bugünlerde Anna Wintour ve Vogue, Ye ile iletişimini kesmiş olsa da, 2016’da Yeezy koleksiyonunu en önde izlemişti, ah bu arada yakın zamanda vefat eden Virgil Abloh, Off-white’ın yaratıcısı, arkadaşı ile Fendi’de beraber staj yapmışlar. Yani modaya girişi asla tesadüf değil. 2019 yılında, Kanye’s Sunday Service adıyla Pazar ayinlerini başlatmış, dini inancını ‘Jesus is King’ albümü ile anlatmıştı. 2019 yılında Forbes, Ye’nin en fazla ödenen sanatçı olduğunu duyurdu, rakam mı nedir:150 milyon dolar. Kendisine ‘Deli’ diyenlere, ‘God is using me to show off’ demiştir. Bunu dedikten sonrada memleketi olan Chicago’da eski ayakkabını getir Yeezy’i götür kampanyası yapmış, kamyonlarca ayakkabı göndermiştir. ‘Donda’ albümü hazırlıkları sırasında, ki Donda 2007’de kaybettiği annesinin adıdır, Atlanta Mercedes Benz stadyumunda kalmış, üzerine oldukça fazla parodi yapılmıştır.

Ah! Nasıl unuttum. Bizimle de polemiğe girdi, eski eşi Kim Kardashian ile ayrılık aşamasında Instagram paylaşımlarının altına yorum yapan Türklere hakkında, anlamadığım bir dilde bana saldırıyorlar demiştir (Burada sesli gülüyorum). Buna gülümserken Ekşi Sözlük’te birisinin Amerika’nın Killa Hakan’ı yorumuna denk geldim. Neden yazdığını anlıyorum ama Ye kesinlikle başka bir boyutta ve çok yönlü bir sanatçı.

Kanye West ve eski eşi Kim Kardashian, 2014 Paris

Yetenek avcısı Ari Emanuel’in, Ye’nin kariyerinin bitmesi için yaptığı müdahale sonrası 2 milyar dolar kaybetmiş bu kişi bir sanatçı. Sanat insanı. Bir çok otoritenin de tartışmasız evet diyebileceği bir gerçek bu. Dahi mi sorusuna, evet diyorum. Karakter analizinden bağımsız olarak bakıyorum, orası benim alanım değil ve fakat genel bir çerçeve çizmeye çalıştım.

Marksist bir tarihçi Dahi’yi şöyle tanımlar diyor Prof. Craig Wright:

Dahiler özel insanlardır, statükoya saygıları olmaz, dünyayı değiştirebileceklerini düşünecek kadar delidirler, uyumsuzdurlar, asidirler, kesinlikle problem çıkarırlar.

Dahi, latinceden gelen bir kelime, anlamı ise ‘koruyucu ruh’ demekmiş.

Voltaire, Fransız Filozof, ise dahi ve dahilinde ilgili bir metin içerisinde şöyle demiş: Eğer Tanrı mevcut değilse, onu icat etmek gerekli olur, 1768.

Kanye West bir sanatçı, güncel sanat ile oldukça ilgili ve kendi topluluğunu kurmak için çalışmalarına başlamış, kesinlikle hayatı deneyimliyor, kendi sitili var, taze, yenilikçi, şair ve yazar, şarkıcı ve prodüktör, deli ve dahi.

Ye’nin son projesi, Yeezy Home çalışmaları

Yerleşim alanı, kilise ve okul gibi kurumların da olacağı bir topluluk projesi

Diğer taraftan ırkçılık söylemleri, kadın düşmanlığı, beyaz ırk üstünlüğü ile ilgili söylemleri, birbiriyle çatışan söylemler ve hareketler, git gelleri ve bir çok tartışmaya açık konular var.

Wellness çatısı altında bu tip konuları, bazen, sağlıklı beslenmeyi konuşmaktan daha değerli buluyorum; çünkü tek bir doğru yok, çok yönlü kavrama pratikleri için farklı okumalar yapmak ve kendimizi beslemek önemli diye düşünüyorum.

Her zaman dediğim gibi beni değil, kendizi dinleyin

Sevgiler

Deniz

‘No one wanted to tell me I was dead

And only people that would talk to me

Were in my head’

(Ye, ‘Dead’ poet’s first line)